Rębiś, rodzina, Miela Zofia, Gawryś Feliks
Feliks Gawryś mieszkał we wsi Połomyja (dziś Połomia) k. Pilzna. W czasie okupacji pomagał rodzinie Rębiś ukrywać około 12 Żydów, którzy zostali przyjęci przez Polaków w 1942 r.
Do rodziny Rębisiów należeli Józef i Anna oraz ich dzieci Jan, Karol, Wiktoria i Zofia. Rębisiowie mieli jeszcze jednego syna, Władysława, który założył własną rodzinę i mieszkał w Latoszynie, k. Dębicy. Natomiast córka Wiktoria była narzeczoną Feliksa Gawrysia.
Rębisiowie przygotowali dla Żydów dwie kryjówki: pod stodołą i drewutnią, wyposażone one zostały w prycze i sienniki. Mieszkający w nich Żydzi pochodzili z Krakowa, Tarnowa i Lwowa. Jeden z mieszkańców wsi trzykrotnie ostrzegał Rębisiów przed grożącą rewizją. Mimo to polska rodzina nie odprawiła ukrywanych Żydów.
Niedaleko gospodarstwa Rębisiów mieszkała Zofia Miela z wnuczką Eugenią. Zofia pracowała u rodziny jako gosposia. Na prośbę Rębisiów przyjęła u siebie grupę Żydów. W tym celu w 1941 r Józef Rębiś i jego synowie Jan i Karol wybudowali schron w stodole należącej do Zofii.
9 września 1943 r., na skutek donosu, do gospodarstwa Rębisiów przyjechali Niemcy. Członkowie rodziny Rębiś: Józef, Anna, Zofia, Karol, Wiktoria oraz Feliks Gawryś zostali zamordowani razem z ukrywanymi Żydami. Następnie Niemcy obrabowali gospodarstwo.
Najprawdopodobniej jeden z Żydów przeżył. Jan Rębiś w czasie niemieckiej obławy przebywał poza domem. Został ostrzeżony o ich napaści i do gospodarstwa przyszedł dopiero w nocy, po czym opuścił wieś i ukrywał się do końca wojny.
Tego samego dnia grupa Żydów ukrywająca się u Zofii Mieli opuściła kryjówkę. Również jej wnuczka Eugenia uciekła do krewnych. Kilka dni później Niemcy przyjechali do Zofii i zastrzelili ją. Została pochowana przez rodzinę na cmentarzu w Dobrkowie. Na tym samym cmentarzu spoczęli Rębisiowie.
Władysław Rębiś po zamordowaniu przez Niemców członków swojej rodziny był represjonowany. Przebywał w więzieniu, a także poddawano go brutalnym przesłuchaniom.
Bibliografia:
2. W. Bielawski, Zbrodnie na Polakach dokonane przez hitlerowców za pomoc udzielaną Żydom, Warszawa 1981, s. 27, 56.
3. S. Datner, Las sprawiedliwych. Karta z dziejów ratownictwa Żydów w okupowanej Polsce, Warszawa 1968, s. 100.
4. J. Fajkowski, J. Religa, Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939–1945, Warszawa 1981, s. 425.
5. J. Hera, Polacy ratujący Żydów. Słownik, Warszawa 2014, s. 394.
6. Rejestr faktów represji na obywatelach polskich za pomoc ludności żydowskiej w okresie II wojny światowej, Instytut Pamięci Narodowej, A. Namysło, G. Berendt (red.), Warszawa 2014 s. 418-420.
7. A. Poray (ed.), Those Who Risked Their Lives, Chicago 2007, s. 26, 44.
8. E. Rączy, Pomoc Polaków dla ludności żydowskiej na Rzeszowszczyźnie 1939-1945, Rzeszów 2008, s. 44-45.
9. Polacy ratujący Żydów na Rzeszowszczyźnie w latach 1939-1945 (Poles rescuing Jews in the Rzeszów Region in the years 1939-1945), oprac. E. Rączy, I. Witowicz; teksty wstępne E. Rączy, tłum. S. Bińczycki; Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Rzeszów 2011, s. 236-239.
10. R. Walczak (ed.), Those Who Helped. Polish Rescuers of Jews During the Holocaust, cz. 3, Warszawa 1997, s. 68, 109-110.
11. S. Wroński, M. Zwolak, Polacy-Żydzi 1939–1945, Warszawa 1971, s. 431.
12. W. Zajączkowski, Martyrs of Charity, Washington D.C. 1988, s. 204.
13. www.straty.pl (23.11.2015).
14. www.straty.pl (7.07.2015).
15. http://www.sprawiedliwi.org.pl/pl/family/424,rodzina-rebisiow/ (7.07.2015).
16. http://debica24.eu/a/zabili-cala-jego-rodzine-nawet-po-latach-niechetni (7.07.2015).
Uwagi:
- Feliks Gawryś w literaturze przedmiotu występuje także jako Piotr Gawryć. Różnice w opisach powodują, że mógł być traktowany jako drugi człowiek zaangażowany w pomoc Żydom wraz z rodziną Rębiś. W trakcie badań zostało ustalone, że jest to ta sama osoba, a prawidłowa forma nazwiska to Feliks Gawryś.
- W. Zajączkowski, Martyrs of Charity, Washington D.C. 1988, s. 204 błędnie podaje nazwisko Rębis, a S. Datner, Las sprawiedliwych. Karta z dziejów ratownictwa Żydów w okupowanej Polsce, Warszawa 1968, s. 100, podaje nazwisko Rębina.
