Kaplica Pamięci

"Nikt Nie Ma Większej Miłości Od Tej, Gdy Ktoś Życie Swoje Oddaje Za Przyjaciół Swoich"

Ewangelia wg św. Jana
(J 15, 13)

KAPLICA PAMIĘCI

Kaplica Pamięci mieszcząca się w Świątyni pw. Najświętszej Maryi Panny Gwiazdy Nowej Ewangelizacji i św. Jana Pawła II w Toruniu jest unikalnym w skali międzynarodowej pomnikiem powstałym z pragnienia oddania czci Polakom, którzy z narażeniem życia swego i swej rodziny ratowali Żydów w czasie II wojny światowej. Inicjatorem oraz patronem tego dzieła jest Ojciec Tadeusz Rydzyk CSsR – Założyciel i Dyrektor Radia Maryja. Kaplicę zbudowano według koncepcji inżyniera Andrzeja Ryczka – architekta, autora projektu Świątyni.

Niemcy już w 1939 roku, tj. na początku okupacji ziem polskich, rozpoczęli prześladowania ludności żydowskiej. Od listopada 1939 roku pojawił się nakaz noszenia opaski z niebieską gwiazdą Dawida dla wszystkich Żydów powyżej 10 roku życia. Konfiskowano majątki, tworzono getta (założono ich ponad 400), wywożono ludność do obozów pracy oraz obozów zagłady. W 1941 roku zapadła decyzja o „ostatecznym rozwiązaniu kwestii żydowskiej”, co łączyło się z masową eksterminacją tej społeczności. Rząd polski na uchodźctwie a także struktury polskiego państwa podziemnego podjęły intensywne działania nakierowane na ratowanie zagrożonej ludności żydowskiej.

W lutym 1942 roku w ramach Związku Walki Zbrojnej a później Armii Krajowej utworzono komórkę odpowiedzialną za pomoc Żydom. 4 grudnia 1942 została powołana Rada Pomocy Żydom. O formach zaangażowania tej instytucji mówią powstałe przy niej referaty: mieszkaniowy, terenowy, dziecięcy i lekarski. Znamienne było zaangażowanie tutaj środowisk katolicko-narodowych (warto podać przykład Zofii Kossak-Szczuckiej) oraz innych warto wymienić działalność Ireny Sendlerowej, która uratowała około 2500 dzieci żydowskich,

Oprócz pomocy instytucjonalnej Polacy udzielali pomocy Żydom indywidualnie. Bardzo duży udział w tym dziele miały polskie zakony oraz polscy księża. Szacuje się, że dzięki takiej pomocy udało się uratować ok. 100 tysięcy polskich Żydów. Na mocy rozporządzenia generalnego gubernatora Hansa Franka z 15 października 1941 roku groziła kara śmierci dla osób udzielających bezpośredniego wsparcia Żydom, ich rodzinom a nawet sąsiadom. Rozporządzenie owo miało następującą treść: „Żydzi, którzy bez upoważnienia opuszczają wyznaczoną im dzielnicę, podlegają karze śmierci. Tej samej karze podlegają osoby, które takim Żydom świadomie dają kryjówkę. Podżegacze i pomocnicy podlegają i pomocnicy podlegają tej samej karze jak sprawca, czyn usiłowany karany będzie jak dokonany”. Zatem przenocowanie, żywienie, a nawet podwiezienie Żyda-uciekiniera z getta groziło śmiercią. Najbardziej znanym przykładem polskich bohaterów, którzy zginęli z rąk okupanta za pomoc Żydom jest rodzina Ulmów ze wsi Markowa koło Łańcuta, którzy przechowywali u siebie ośmioro Żydów: pięciu mężczyzn i trzy kobiety. 24 marca 1944 roku żandarmi z Łańcuta zamordowali Józefa Ulmę, jego żonę Wiktorię będącą wówczas w zaawansowanej ciąży, a także szóstkę dzieci (najstarsze miało 8 lat), najmłodsze półtora roku. Zabito też ośmioro ukrywających się Żydów. W 2003 roku rozpoczął się w diecezji przemyskiej proces beatyfikacyjny rodziny Ulmów...

Zamknij podgląd

Rodzina Ulmów nie była w swej postawie osamotniona. Tylko we wsi Markowa inni chłopi uratowali życie siedemnastu osobom żydowskiego pochodzenia. Tysiące polskich wsi i miast posiada takich bezimiennych bohaterów. W Polsce nie przeprowadzono do tej pory kompleksowych badań nad dziejami Polaków ratujących Żydów podczas okupacji. Można powiedzieć, że jest to zadanie niezwykłej wagi tak ze względu na zwykłą sprawiedliwość (oddanie czci tysiącom polskich bohaterów), jak i ze względów ogólnonarodowych. Wiele kłamliwych oskarżeń pod adresem narodu polskiego rzekomo współwinnego tragedii holocaustu można obalić pokazując fakty. Najwyższym odznaczeniem państwowym nadawanym za pomoc Żydom w czasie okupacji jest medal Sprawiedliwy wśród Narodów Świata nadawany przez Instytut Pamięci Męczenników i Bohaterów Holocaustu Yad Vashem (Jad Waszem). Spośród ponad 26 tysięcy uhonorowanych, dwadzieścia pięć procent stanowią Polacy (ponad 6,5 tysiąca osób).

W 2006 roku Instytut Pamięci Narodowej podjął się realizacji projektu „Polacy ratujący Żydów”. W czasach najnowszych środowisko Radia Maryja wykonało ogromny wysiłek, aby pokazać światu nieznanych dotąd polskich bohaterów, którzy nie zawahali się zaryzykować życia, by w imię miłości bliźniego ratować tysiące zagrożonych śmiercią Żydów. Tak powstała niniejsza Kaplica Pamięci, dzieło niezwykłe tak od strony poznawczej, jak i artystycznej. Zaangażowało się ten projekt tysiące polskich obywateli, zgromadzono ogromny materiał dokumentacyjny. Zbudowano kaplicę stanowiącą wspaniałe upamiętnienie tysięcy bohaterów.

Opracowanie: dr hab. Mieczysław Ryba, prof. KUL wykładowca WSKSiM

Bibliografia:

Chodakiewicz M. J., Muszyński W. J., (red.) Złote serca czy złote żniwa? Studia nad wojennymi losami Polaków i Żydów, Warszawa 2011.
Datner S., Los Sprawiedliwych. Karta z dziejów ratownictwa Żydów w okupowanej Polsce, Warszawa 1968.

Matka dzieci Holocaustu. Historia Ireny Sendlerowej, oprac. A. Mieszkowska, Warszawa 2004.

Polacy i Żydzi pod okupacją niemiecką 1939-1945. Studia i materiały, red. A. Żbikowski, Warszawa 2006.

Prekerowa T., Konspiracyjna Rada Pomocy Żydom w Warszawie 1942-1945, Warszawa 1982.

Szpytma Mateusz, Sprawiedliwi i ich świat, Warszawa - Kraków 2007.

Wizualizacja Kaplicy Pamięci

Aby umożliwić zwiedzanie kaplicy nawet bez fizycznej obecności w obiekcie przygotowany został wirtualny model, który pozwala swobodnie poruszać się po Kaplicy Pamięci. Sposób zwiedzania jest całkowicie dowolny- można podejść do każdego obiektu i obserwować go z każdej perspektywy.

Projekt wirtualnej kaplicy pozwala przenieść się do jej wnętrza korzystając wyłącznie z przeglądarki internetowej, z której właśnie w tej chwili Państwo korzystacie. Wizualizacja wprowadza możliwość przeniesienia Kaplicy Pamięci do wirtualnej rzeczywistości. Projekt będzie wspierany wraz z rozwojem tej technologii.

Pokaż wizualizację

Informacje dodatkowe

Projekt wirtualnej Kaplicy Pamięci ma jedynie charakter wizualizacji. Do jego powstania nie została wykorzystana żadna dokumentacja techniczna czy też budowlana. Całość została zaprojektowana w oparciu o zbiór fotografii obiektu. Wizualizacja podlega licznym czynnikom zniekształcającym autentyczny obraz Kaplicy Pamięci. Czynniki te są wynikiem optymalizacji projektu w celu możliwość zaprezentowania go wyłącznie z użyciem przeglądarki internetowej- bez żadnych dodatkowych aplikacji.

Posiadając okulary VR (wirtualnej rzeczywistości) można zwiedzać obiekt w rzeczywistości rozszerzonej. Szczegółowe porady dostępne będą z poziomu samej wizualizacji.

Świadectwa

Tysiące Polaków z narażeniem życia niosło pomoc ludności Żydowskiej w przerażających czasach wojny. Jednymi z nich była rodzina Dec, która za swoje bohaterstwo poniosła śmierć z rąk hitlerowców.
Historie pozostałych męczenników zawarte są w Tablicach Pamięci.

RODZINA DEC

Józef i Maria Decowie mieszkali w leśniczówce w Hadlach Szklarskich. Mieli czterech synów: Władysława, Stanisława, Bronisława i Tadeusza. Władysław żył już z własną rodziną w Pantalowicach. Jego żona miała na imię Anna. Wspólnie wychowywali trójkę dzieci.

W czasie okupacji zarówno w Hadlach, jak i w Pantalowicach Decowie pomagali Żydom. Władysław pożyczył pewnej Żydówce buty, aby mogła dojechać do jego wujka w Biadolinach. Jego nazwisko brzmiało Bogusz i był on bratem Marii Dec. Dzięki jego staraniom Żydówka wyjechała do Ameryki. Poza tym Władysław i Anna Decowie w swoim gospodarstwie utrzymywali żydowskiego chłopca, który pomagał im w codziennych pracach.

W Hadlach Szklarskich trzej bracia Decowie przygotowali bunkier w lesie. Ukrywało się w nim siedmiu Żydów: Juda, Jankiel, Chana, Józef, Brand, Berek i Małka Szinfeld. Decowie wynosili ukradkiem jedzenie z domu i przynosili przebywającym w bunkrze. O niesionej przez nich pomocy nic nie wiedział ojciec, Józef Dec. Władysław pomagał swoim braciom. Inni mieszkańcy Hadli i Pantalowic oraz Grzegorzówki, którzy na krótko przyjmowali Żydów w budynkach gospodarczych, także się zaangażowali. Żydzi ukrywali się w bunkrze od lata do końca listopada 1942 r.

W listopadzie w lesie zorganizowano polowanie. Jeden z uczestników natknął się na bunkier i doniósł o tym Niemcom. Żydzi uciekli, ale dwie Żydówki zostały. Gdy na miejsce przybyli niemieccy żandarmi, na czele z Antonem Hachmannem...

Czytaj dalej ...

Zamknij podgląd

Tablice Pamięci

Tablice Pamięci zawierają zbiory informacji o Polakach zamordowanych za pomoc Żydom podczas II wojny światowej.

Dane wszystkich osób gromadzono i poddawano szczegółowej weryfikacji od sierpnia 2013 roku. Świadectwa o ich losach sprawdzano w kilku źródłach (m.in. kontakt z rodziną – jeśli była taka możliwość, kwerenda zasobów IPN na ten temat, archiwa kościelne, publikacje).

Przejdź do Tablic Pamięci

Zbiory archiwalne wciąż są poszerzane. Aktualnie trwa wprowadzanie wszystkich materiałów na nową witrynę Kaplicy Pamięci.

Gromadzenie Świadectw

Opis procesu gromadzenia świadectw o losach osób upamiętnionych w Kaplicy Pamięci

W sierpniu 2013 roku rozpoczęto zbieranie świadectw od osób zgłaszających się telefonicznie, równocześnie kontaktowano się ze świadkami historii opisywanych w różnych publikacjach książkowych, co pozwoliło wyjaśnić sprzeczne fakty (w wielu publikacjach były sprzeczności co do dat, imion, nazwisk i okoliczności wydarzenia).

Po około 2 tygodniach od rozpoczęcia akcji rozpoczęto tworzenie katalogu zgłoszeń (nagrania audio, dokumentacja listów).

Rozmowy z ludźmi, którzy odpowiadali na apel były prowadzone na podstawie przygotowanego przez socjologów kwestionariusza.
Równolegle zbierano informacje pochodzące od świadków wydarzeń, uczestników, bądź krewnych tych osób oraz gromadzono informacje z innych dostępnych źródeł, publikacji książkowych, publikacji dostępnych w internecie, archiwów instytutów badawczych.

W związku z powstaniem unikalnego archiwum przy Kaplicy Pamięci w Toruniu zainteresowanie współpracą wyraziły międzynarodowe centra studiów nad holokaustem, w tym Instytut Yad Vashem z Jerozolimy i Holocaust Memorial Museum z USA.

MSZ

Projekt współfinansowany przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej.

Publikacja wyraża jedynie poglądy autora i nie może być utożsamiana
z oficjalnym stanowiskiem Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP.

ZGŁASZANIE ŚWIADECTW

Kaplica Pamięci mieści się w Świątyni pw. Najświętszej Maryi Panny Gwiazdy Nowej Ewangelizacji i św. Jana Pawła II w Toruniu.

Bóg zapłać za dotychczasowe zgłoszenia, dzięki którym możliwe było oddanie czci i honoru Polakom ratującym Żydów i pomordowanym w czasie II wojny światowej. Prace nad rozbudową archiwum wiedzy na ten temat będą kontynuowane, dlatego w celu zgłaszania kolejnych informacji prosimy o kontakt telefoniczny:

+48 609 002 482
lub e-mail:
relacje@kaplicapamieci.pl

Lokalizacja

ul.Starotoruńska
87-100 Toruń