Fołta Szymon
20 morgów ziemi, którą uprawiali w Jankowicach k. Jarosławia Szymon i Maria Fołta, starczyło, by wykarmić czwórkę dzieci (pozostała trójka założyła własne rodziny i nie mieszkała z rodzicami) i dodatkowo 5 osób pochodzenia żydowskiego. Z ukrywanymi Fołtowie znali się jeszcze sprzed wojny. Ich kryjówka w Jankowicach została wytropiona, a 6 osób, w tym Szymon, poniosło śmierć.
W ciągu dnia Jeremiah Nadel, jego żona Necha Nadel, ich 7-letnia córka Mila, siostra Nechy – Regina Amada i brat Nechy (często zmieniał miejsce) kryli się w słomie, na strychu stajni. Wychodzili jedynie w nocy. Za szafą w mieszkaniu ukrywała się Dora Ring, nazywana „Doncią”, która była koleżanką ukrywającej. Prawdopodobnie przez swoją nieostrożność Żydzi sprowadzili na siebie i rodzinę Fołtów żandarmerię niemiecką i policję granatową z Jarosławia. 25 marca 1944 r. zarządzono u nich szczegółową rewizję. We wsi zwołano chłopów, którzy mieli za zadanie dokonać przeszukania i przeczesać siano, w które nieco wcześniej strzelono. Jedna z osób w środku jęknęła wówczas, więc funkcjonariusze mieli pewność, że ktoś tam jest. Cała piątka została rozstrzelana wraz z Szymonem, co widziała jego córka Aleksandra. Dziewczyna wraz z resztą rodziny schroniła się w zbożu. Według źródeł mieli wrócić do swojego gospodarstwa dopiero po trzech dniach.
Kiedy wieść o śmierci gospodarza rozeszła się po Jankowicach, z zabudowań Tomasza Bloka, ze strachu przed rozstrzelaniem uciekło dwóch Żydów. Byli zbiegami z getta z Warszawy i przybrali fałszywe nazwiska. Tomasz zatrudnił ich jako parobków. Jeden z nich władał kilkoma językami. Obaj wrócili po dwóch dniach i przetrwali ciężki czas wojny.
Maria i Szymon Fołta, wraz z córką Aleksandrą Sawa zostali odznaczeni Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski przez prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego.
Bibliografia:
2. W. Bielawski, Zbrodnie na Polakach dokonane przez hitlerowców za pomoc udzielaną Żydom, Warszawa 1981, s. 25.
3. S. Datner, Las sprawiedliwych. Karta z dziejów ratownictwa Żydów w okupowanej Polsce, Warszawa 1968, s. 106-107.
4. E. Rączy, I. Witowicz (oprac.), Polacy ratujący Żydów na Rzeszowszczyźnie w latach 1939-1945 = Poles rescuing Jews in the Rzeszów Region in the years 1939–1945, Rzeszów 2011, s. 205.
5. R. Walczak (red.), Those Who Helped. Polish Rescuers of Jews During the Holocaust, cz. 3, Warszawa 1997, s. 66.
6. S. Wroński, M. Zwolak, Polacy-Żydzi 1939–1945, Warszawa 1971, s. 435.
7. W. Zajączkowski, Martyrs of Charity, Washington D.C. 1988, s. 157.
8. http://www.sprawiedliwi.org.pl/pl/family/394,rodzina-foltow/ (16.04.2015).
9. http://www.sprawiedliwi.org.pl/pl/family/394,rodzina-foltow/article=676%2Cwiecej-o-rodzinie-foltow (16.04.2015).
10. http://www.nowiny24.pl/apps/pbcs.dll/article?AID=/20110127/RZESZOW/348070914 (16.04.2015).
11. www.straty.pl (16.04.2015).
Uwagi:
- Polacy ratujący Żydów na Rzeszowszczyźnie w latach 1939-1945 = Poles rescuing Jews in the Rzeszów Region in the years 1939-1945 / oprac. Elżbieta Rączy, Igor Witowicz ; [teksty wstępne Elżbieta Rączy ; tł. Stefan Bińczycki]. Rzeszów : Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Oddział Rzeszów 2011 s. 205 podaje, że do rodziny Fołków na rewizję przyjechali funkcjonariusze niemieccy i ukraińscy.
- S. Datner, Las sprawiedliwych. Karta z dziejów ratownictwa Żydów w okupowanej Polsce, Warszawa 1968 s. 107, W. Zajączkowski, Martyrs of Charity, Washington D.C. 1988, s. 157 i W. Bielawski, Zbrodnie na Polakach dokonane przez hitlerowców za pomoc udzielaną Żydom, Warszawa 1981 s. 25 podaje imię Jeremiasz.
